Fiili envanter
Vergi mükelleflerinin, merkez ve şube dahil olmak üzere mevcut işyerlerindeki bütün malların karşılıklı veya tek taraflı olarak sayılıp, tutanakla kayıt altına alınması işlemine fiili envanter denir. Bu sayım işlemi faturası düzenlenip, işletmeden henüz çıkmayan veya faturası alındığı halde henüz işletmeye gelmeyen mallara da şamildir. Envanter çalışması kaydi olarak yapılabileceği gibi fiili olarak da yapılabilir.
Fiili envanter yetkisi
Fiili sayım işleminin kanuni dayanağı genel olarak, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 127, 128, 132/A 134, 256 ve 257’nci maddeleridir. Fiili sayım yapanların yetkileri, 127 ve 134’üncü maddelerinde tanımlanmış olup, bu manada mükellefin ödevleri de aynı Kanunun 256 ve 257’nci maddesinde hüküm altına alınmıştır.
Matrah artırımında bulunanların durumu
Matrah veya vergi artırımında bulunanlarla ilgili olarak matrah veya vergi artırımında bulundukları vergilerle ilgili tarhiyat yapılamaz. Bu durum mükellefin matrah veya vergi artırımında bulunduğu yıllarla ilgili defter, kayıt ve belgeleri incelenemez demek değildir. Dolayısıyla mükellefler vergi ve matrah artırımında bulunsa dahi, ilgili yıl defter ve belgeleri incelenebilir ve malları sayılarak tutanakla kayıt altına alınabilir. Ancak, sadece ilgili vergi koduyla ve dönemle alakalı olmak üzere tarhiyat yapılamaz. Bu nedenle, fiili envanter yapılmasının matrah veya vergi artırımıyla doğrudan bir bağlantısı bulunmamaktadır.
Yapılan fiili envanter sonucu ortaya çıkan sonuçlar ileride incelemeye dönüşürse ve mükellefte o dönemde ilgili vergi koduyla matrah veya matrah artırımı yapmışsa, bu vergi ve dönemle ilgili inceleme yapılabilecek, ancak tarhiyat önerilemeyecek ve ceza kesilemeyecektir. Envanter çalışması kısmi olarak da yapılabilir.
